เครื่องมือทางภูมิศาสตร์ 4

เครื่องมือทางภูมิศาสตร์

เครื่องมือทางภูมิศาสตร์

เครื่องมือภูมิศาสตร์เป็นหนึ่งในเนื้อหาหลักของการสอนในระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน ความรู้ภูมิศาสตร์ ไม่น่าแปลกใจที่เนื้อหาการสอนในระดับประถมศึกษาและมัธยมศึกษา ดังนั้นเนื้อหาจึงขึ้นอยู่กับเครื่องมือทางภูมิศาสตร์ เพื่อให้นักเรียนใช้ เครื่องมือทางภูมิศาสตร์ เพื่อค้นหาความรู้เกี่ยวกับเนื้อหาที่เกี่ยวข้อง เช่น การใช้แผนที่เพื่ออธิบายทรัพยากรธรรมชาติของชุมชนท้องถิ่น มองหาภัยธรรมชาติ ลักษณะทางกายภาพของทวีป เป็นต้น

1. ประเภทให้ข้อมูล

1.1 แผนที่ (Map)

เป็นหนึ่งในเครื่องมือพื้นฐานของภูมิศาสตร์ โดยลดข้อมูลเล็กๆ บนพื้นผิว และแสดงข้อมูลนี้ด้วยสัญลักษณ์บนวัสดุต่างๆ เช่น กระดาษ ผ้า แผ่นพลาสติก เป็นต้น เครื่องมือทางภูมิศาสตร์

ข้อมูลแผนที่มี 2 ประเภท

  1. ข้อมูลทางกายภาพ สิ่งเหล่านี้เป็นวัตถุธรรมชาติ เช่น แม่น้ำ ภูเขา ทะเล เกาะ และป่าไม้
  2. ข้อมูลทางวัฒนธรรม เป็นสิ่งที่มนุษย์สร้างขึ้น เช่น ถนน เขื่อน สำนักงานเขต โรงเรียน สถานีอนามัย เป็นต้น

 

ประเภทแผนที่มี 3 ประเภท

  1. แผนที่ทั่วไป คือ แผนที่ที่แสดงลักษณะทั่วไป เช่น แผนที่ที่แสดงคุณลักษณะของภูมิภาคต่างๆ แสดงความแตกต่างของธรรมชาติของดินด้วยการแสดงสี
  2. แผนที่อ้างอิง แผนที่ที่ใช้เป็นหลักสำหรับแผนที่ประเภทอื่น ๆ แผนที่อ้างอิงหลักคือแผนที่ โลก คือ แผนที่ที่แสดงภูมิประเทศของพื้นผิวโลก เช่น ที่ราบ ที่ราบ เนินเขา แม่น้ำ หมู่เกาะ แผนที่ถนน เมือง และระยะทางเป็นแผนที่หลายแผนที่ที่มีขนาดและรูปแบบเดียวกัน และเติมช่องว่าง พื้นที่ใดโดยเฉพาะ
  3. แผนที่เฉพาะเรื่อง เป็นแผนที่ที่แสดงลักษณะเฉพาะตามวัตถุประสงค์ เช่น แผนที่ป่า แผนที่ แสดงเส้นทางคมนาคม แผนที่แสดงทรัพยากรธรรมชาติ ฯลฯ สามารถจำแนกได้ดังนี้
  • 3.1 แผนที่อย่างเป็นทางการ (แผนที่การเมือง) เป็นแผนที่แสดงเขตการปกครอง เช่น จังหวัดหรือ ประเทศ แผนที่ประเภทนี้ควรแสดงพื้นที่ใกล้เคียงของประเทศหรือรัฐอื่น พร้อมโชว์สถานที่ ชื่อเมืองหลวง เมืองท่า หรือเมืองสำคัญอื่นๆ
  • 3.2 แผนที่ภูมิอากาศ (Climate map) แผนที่ที่แสดงข้อมูลภูมิอากาศเฉพาะ เช่น แผนที่เขตภูมิอากาศโลก แผนที่ปริมาณน้ำฝนเฉลี่ยของประเทศไทย เครื่องมือทางภูมิศาสตร์ แผนที่ปริมาณน้ำฝนเฉลี่ยของโลก  แผนที่อุณหภูมิเฉลี่ยทั่วโลก
  • 3.3 แผนที่ทางธรณีวิทยาเป็นแผนที่ที่ใช้แสดงอายุ ประเภท และ การแตกตัวของหินแปรสัณฐานแสดงการไหลของวัสดุต่าง ๆ บนพื้นผิวโลกและข้อบกพร่องของมัน ปรากฏบนพื้นผิวโลกและลักษณะทางธรณีวิทยาอื่นๆ
  • 3.4 แผนที่ที่ดินเป็นแผนที่ที่ออกแบบมาเพื่อแสดงอาณาเขตของที่ดินที่มันตั้งอยู่ แต่ละภูมิภาค เช่น อำเภอ อำเภอ หรือจังหวัด จะแบ่งออกเป็นแผนกต่างๆ และทุกช่วงการเปลี่ยนภาพก็ต่างกัน แสดงความเป็นเจ้าของโดยแสดงความเป็นเจ้าของ
  • 3.5 แผนที่พืชพรรณธรรมชาติ เครื่องมือทางภูมิศาสตร์ มันแสดงให้เห็นชนิดของพืชธรรมชาติและการกระจายของพวกเขาในโลก หรือภายนอก
  • 3.6 แผนที่ท่องเที่ยวเป็นแผนที่แสดงตำแหน่งที่สะดวก อำนวยความสะดวกแก่นักท่องเที่ยว โดยจะแสดงรายละเอียดที่จำเป็นและเกี่ยวข้องกับสถานที่และที่ตั้ง เพื่อการท่องเที่ยวทางบก ทะเล ทางอากาศ ที่พัก ร้านอาหาร ร้านอาหาร สถานที่ท่องเที่ยวทางธรรมชาติ เช่น ชายหาด น้ำตก เกาะ เนินเขา ภูเขา สวนสาธารณะ เป็นต้น

1.2 รูปถ่ายทางอากาศ (Aerial Photography)

มันแสดงให้เห็นโลกตามที่ปรากฏบนโลก เครื่องมือทางภูมิศาสตร์ ที่ถ่ายด้วยกล้องติดเครื่องบิน หน่วยงานที่ผลิตภาพถ่ายทางอากาศ คือ กรมแผนที่ กองทัพอากาศ กระทรวงกลาโหมได้รับประโยชน์จากหน่วยงานของรัฐอื่น ๆ ที่ใช้ภาพถ่ายทางอากาศเพื่อการวิจัยและพัฒนาอารยธรรมของประเทศ ดังนี้

  1. ระวังการเปลี่ยนแปลงลักษณะทางกายภาพของพื้นที่ต่างๆ โดยการรวมภาพ ภาพในช่วงเวลาต่างๆ เช่น การสูญเสียป่าชายเลน การพังทลายของตลิ่งเนื่องจากการกัดเซาะของคลื่นและการกลายเป็นเมืองสู่พื้นที่เกษตรกรรม
  1. การวางแผนพัฒนาการใช้ที่ดินโดยใช้ภาพถ่ายทางอากาศเพื่อทำแผนที่และจำแนกประเภท โดยกำหนดหรือแบ่งพื้นที่ออกเป็นเขตอุตสาหกรรม ที่ดินของประเทศ ใช้เป็นที่ดินทำกินและชุมชนที่อยู่อาศัย
  1. การคุ้มครองพื้นที่ป่าไม้ ภาพถ่ายทางอากาศแสดงให้เห็นถึงความอุดมสมบูรณ์ของป่าในพื้นที ความหลากหลายเพื่อกำหนดทิศทางการอนุรักษ์และพัฒนาต่อไป มีสองวิธีในการศึกษาข้อมูลภาพถ่ายทางอากาศ ได้แก่ ด้วยตาเปล่าและการอ่านด้วยกล้อง 3 มิติ เนื่องจากภาพถ่ายทางอากาศไม่มีคำอธิบายภาพจึงต้องศึกษาด้วยแผนที่จึงจะเข้าใจ

1.3 ภาพจากดาวเทียม (Satellite Imagery)

  1. ภาพถ่ายดาวเทียมมีประโยชน์มากในการวิเคราะห์ข้อมูลเพื่อการวิจัยทรัพยากรธรรมชาติ ตั้งอยู่ในลาดกระบัง กรุงเทพฯ จึงมีราคาถูกกว่าประเทศอื่นๆ
  2. การดำเนินการรับภาพถ่ายดาวเทียมเรียกว่า Remote Sensing ดาวเทียมรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับวัตถุหรือพื้นที่เป้าหมายบนโลก เครื่องมือทางภูมิศาสตร์ จากรังสีที่มาจากพื้นผิวโลกหรือจากความร้อนของวัตถุนั้นบนผิวโลก ดาวเทียมส่งข้อมูลแม่เหล็กไฟฟ้าไปยังสถานีภาคพื้นดิน ข้อมูลนี้ถูกจัดเก็บเป็นข้อมูลตัวเลขในตารางหน่วยความจำ ซึ่งเป็นคอมพิวเตอร์ที่สร้างและนำเสนอบนแผ่นฟิล์ม
  3. ภาพถ่ายดาวเทียมมีประโยชน์ในการสำรวจทางภูมิศาสตร์ กล่าวคือ เครื่องมือทางภูมิศาสตร์ สำหรับการทำแผนที่แนวนอน ประเทศในภูมิภาคต่าง ๆ ซึ่งจะให้คำอธิบายที่แม่นยำยิ่งขึ้นเกี่ยวกับสถานที่ของพวกเขาบนโลก

1.4 อินเทอร์เน็ต (Internet)

  1. อินเทอร์เน็ตหรือไซเบอร์สเปซเป็นระบบสื่อสารเครือข่ายคอมพิวเตอร์ที่เชื่อมต่อผู้ใช้ทั่วโลก ทำให้เกิดการแลกเปลี่ยนข้อมูลและความรู้ในด้านต่างๆ ได้ง่ายและรวดเร็ว จนโลกปัจจุบันเข้าสู่ยุค “การสื่อสารที่ปราศจาก
  2. บริการในอินเทอร์เน็ต  Wild World Web Services (WWW) เครื่องมือทางภูมิศาสตร์ ให้ข้อมูลในรูปแบบต่างๆ รวมถึงข้อความ รูปภาพ เสียง หรือวิดีโอ ข้อมูลเหล่านี้เรียกว่า “หน้าเว็บ” (หน้าเว็บ) พวกมันเชื่อมต่อกันในระดับสากลด้วยใยแมงมุม

1.5 ลูกโลกจำลอง (mock globe)

ลูกโลกจำลองเป็นวัตถุประดิษฐ์ที่จำลองธรรมชาติของโลก เครื่องมือทางภูมิศาสตร์ แสดงที่ตั้งของพื้นที่ พรมแดนของประเทศและโลกต่างๆ สามารถใช้เป็นสื่อการสอนเกี่ยวกับโลกได้

2. ประเภทเครื่องมือและอุปกรณ์

2.1 เข็มทิศ (Compass)

เป็นอุปกรณ์กำหนดทิศทางอย่างง่ายที่เชื่อมต่อกับสนามแม่เหล็กของโลกและแสดงค่าเชิงมุมบนหน้าปัด วิธีการใช้เข็มทิศคือการกำหนดมาตราส่วนในระนาบแนวนอน หมุนแป้นหมุนเพื่อให้เครื่องหมายมือบนหน้าปัดชี้ไปที่ทิศเหนือแม่เหล็ก เครื่องมือทางภูมิศาสตร์ จากนั้นถือเข็มทิศในมุมที่ต้องการ เช่น ธงโรงเรียน มันจะบอกคุณว่าธงโรงเรียนหันไปทางใด แล้วมุมจากทิศเหนือแม่เหล็กของโลกเป็นเท่าไหร่?

2.2 เครื่องมือวัดพื้นที่ (Planimeter)

ไม้บรรทัดระนาบจะคล้ายกับไม้บรรทัดโลหะยาวประมาณ 1 เมตร ซึ่งใช้วัดพื้นที่บนแผนที่ หน่วยคำนวณค่าพื้นที่และแสดงค่าบนหน้าปัด

2.3 เทปวัดระยะทางใช้สำหรับวัดระยะทางของพื้นที่

เทปวัดระยะทางที่ใช้วัดระยะทางของพื้นที่ เมื่อทำการสำรวจหรือรวบรวมข้อมูลในภาคสนาม เทปวัดมี 3 แบบ คือ เทปผ้า เทปโลหะ และเทปพันโซ่

2.4 เครื่องย่อขยายแผนที่ (Pantograph)

การขยายแผนที่ (Pantograph) เป็นเครื่องมือที่ใช้สร้างแผนที่ มักใช้เป็นไฮไลท์เพื่อลดหรือขยายแผนที่ให้ได้ขนาดหรือมาตราส่วนที่ต้องการ มีสายชาร์จแท้อยู่ใต้กระจกและไฟ เครื่องมือทางภูมิศาสตร์ แผนที่เดิมมองเห็นได้ชัดเจนเป็นเงาบนกระจก ต้องคัดลอกเพื่อลดหรือขยายแผนที่ด้วยตนเอง

2.5 กล้องวัดระดับ (Telescope)

กล้องโทรทรรศน์เป็นอุปกรณ์วัดความสูงจากพื้นดิน เพื่อสำรวจพื้นที่ก่อสร้างถนน จะช่วยกำหนดระดับถนนได้ตามต้องการ

2.6 กล้องสามมิติ (Stereoscope)

กล้องสามมิติ (Stereoscope) เป็นอุปกรณ์ที่ใช้ในการดูภาพถ่ายทางอากาศ คิดถึงความสูงต่ำ

ภูมิประเทศในบริเวณนั้น

2.7 กล้องสามมิติแบบพกพา

กล้อง 3D แบบพกพา

2.8 อุปกรณ์ตรวจวัดอากาศประเภทต่างๆ

  • เทอร์โมมิเตอร์เป็นเครื่องมือที่ใช้ในการวัดอุณหภูมิของอากาศ มักจะอยู่ภายในหลอดแก้วที่มีสารปรอทหรือแอลกอฮอล์ มีระบบทำความร้อนสองระบบ 
    1. ระบบเซลเซียส (0 – 100 องศาเซลเซียส)
    2. ระบบฟาเรนไฮต์ (32 – 212 องศาฟาเรนไฮต์)
  • บารอมิเตอร์เป็นเครื่องมือที่ใช้วัดความดันอากาศ มี 2 แบบ คือ
    1. ชนิดของปรอท เครื่องมือทางภูมิศาสตร์ ซึ่งประกอบด้วยอุปกรณ์สำคัญ 2 อย่าง คือ หลอดแก้ว และ หลอดแก้วที่บรรจุสารพิษ
    2. Androids เป็นทากโลหะขนาดเล็ก หน้าปัดมีเข็มแสดงความกดอากาศ
  • รางน้ำฝนโลหะทรงกระบอก 2 อันวางทับกัน
  • Aerovan เป็นเครื่องมือวัดทิศทางลมและความเร็วลม ตามการใช้งานสามารถแบ่งออกเป็นสองประเภท
    1. เครื่องวัดความเร็วลมใช้สำหรับวัดความเร็วลม
    2. เครื่องวัดลมใช้สำหรับวัดทิศทางลม มีสัญลักษณ์เป็นรูปไก่หรือลูกศร
  • ไฮโกรมิเตอร์เป็นเครื่องมือสำคัญในการวัดความชื้นในอากาศ ถ้าอากาศไม่ร้อนเกินไป ก็สามารถยืดผมได้ แต่ถ้าความชื้นต่ำ ขนจะร่วง ดิจิตอลจะแสดงค่าความชื้นบนกระดาษกราฟ
  • ไซโครมิเตอร์เป็นอีก เครื่องมือทางภูมิศาสตร์ หนึ่งที่ใช้ในการวัดความชื้นในอากาศ ประกอบด้วยเทอร์โมมิเตอร์สองตัวคือเทอร์โมมิเตอร์แบบปรอท (เครื่องวัดอุณหภูมิแบบปอนด์แห้ง) และเทอร์โมมิเตอร์ผ้ามัสลินเปียก (เทอร์โมมิเตอร์แบบเปียก)